دانشکده ادبیات و علوم انسانی

سابقه بخش فرهنگ و زبانهای باستانی در دانشگاه تهران به سال ۱۳۴۳ هجری شمسی می‌رسد. در آن زمان، دو گروه زباشناسی همگانی و زبانهای باستانی ایران یک گروه واحد بودند. مؤسس گروه دکتر محمد مقدم است. از سال ۱۳۷۰ هجری شمسی این دو گروه از هم جدا شده‌اند. گروه فرهنگ و زبان‌های باستانی ایران اکنون متشکل از ۴ عضو (۲ استاد و ۲ استادیار) است و به روال گذشته در مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری دانشجو می‌پذیرد.

 عمده فعالیت های گروه بر آموزش و تربیت دانشجویان در زبان های ایرانی میانه و باستان متمرکز است. مهمترینِ این زبان ها در گروه زبان فارسی میانه و پهلوی است که تدریس آن چند دهه سابقه دارد و استادان بزرگی مانند صادق کیا، یحیی ماهیار نوابی، احمد تفضلی و ژاله آموزگار، به واسطة بیش از نیم قرن آموزش و پژوهش در آن میراث قابل توجهی به جا گذاشته اند. متون فارسی میانه و پهلوی اشکانی مانوی نیز، که بخش قابل توجهی از درس ها را شامل می شود، در ذیل همین موضوع قرار می گیرند. در کنار این باید از دیگر زبان  ایرانی میانه، یعنی سغدی، یاد کرد  که به واسطه مساعی استاد بدرالزمان قریب پایه محکمی پیدا کرده و استادان جوانتر هم می کوشند که آن راه را ادامه دهند. دیگر زبان های ایرانی، مانند ختنی و بلخی، در گروه تا حدی نوپا هستند، ولی در برنامه های جدید درسی گنجانده شده اند. گروه همچنین امیدوار است که با تربیت یا جذب متخصصان جدید در زبان هایی مانند خوارزمی و آرامی دامنه دروس خود را توسعه دهد.

     علاوه بر این زبان ها، زبان های ایرانی باستان، یعنی اوستایی و فارسی باستان، نیز از گذشته جزء درس های اصلی بوده اند و زبان سنسکریت هم، به عنوان کمک مهمی در یادگیری زبان های ایرانی باستان، معمولاً در دوره دکتری و گاهی در دوره کارشناسی ارشد تدریس می شود.​

 مطالعه دین های ایران پیش از اسلام، مخصوصاً دین های زردشتی و مانوی، بخصوص به واسطه «فیلولوژی» و آموختن شیوه های فهم و تفسیر متون اوستایی و پهلوی، دیگر فعالیت گروه است، و چون به واسطة پیوندهای فرهنگی، از مطالعه در ادیان هندی (مخصوصاً ویدایی) و ادیان دوره یونانی مآبی (مخصوصاً گنوسی) نیز در فهم ادیان ایرانی بسیار راهگشاست، پایان نامه ها و رساله های گروه این موضوعات را هم شامل می شود.​

 مباحث مربوط به تاریخ زبان فارسی و دستور تاریخی زبان فارسی و شناخت و بررسی گویش های ایرانی از دیگر مباحث مورد مطالعه در گروه و پایان نامه ها و رساله های دانشجویان است که در عین حال پیوند دهنده رشته زبان های باستانی ایران با رشته های زبان و ادبیات فارسی و زبانشناسی است. موضوعاتی مانند واجشناسی تاریخی زبان فارسی و تحولات صرفی و نحوی و واژگانی زبان فارسی در طول ادوار مختلف آن در ذیل این بخش از مطالعات گروه قرار می گیرد.

 دانش آموختگان این رشته در مراکز آموزشی و پژوهشی به تدریس زبان های ایرانی میانه و ایرانی باستان یا پژوهش در زمینه مذاهب و فلسفه ایرانی می پردازند. خواندن و تجزیه و تحلیل کتیبه ها و اسناد نویافته از کارهای متعلق به دانش آموختگان این گروه آموزشی است و این زمینه فعالیت  آنها در مراکز پژوهشی، مانند سازمان میراث فرهنگی، فراهم می کند.

 منابع آزمون کارشناسی ارشد​

 منابع آزمون دکترا

 ریئس بخش : آقای دکتر علی شهیدی

تلفن: ۶۶۹۵۰۹۳۰‌‌

ایمیل: acl.lit@ut.ac.ir